محله استاد یوسفی؛ فرهنگی‌ترین محله قاسم‌آباد

تاریخچه

محله استاد یوسفی که از حدود سال ۱۳۶۵ جزو محدوده شهری شده، یکی از محلات فرهنگی مشهد است که بیشتر به‌واسطه حضور دانشگاه آزاد اسلامی مشهد در این محله معروف شده است. دانشگاه آزاد مشهد از نخستین واحد‌های دانشگاهی است که در آذر۱۳۶۱ تأسیس شد و با ۱۶۷ دانشجو در سه رشته در مهر۱۳۶۲ حرکت علمی‌اش را آغاز کرد. بعد از رفت‌وآمد دانشجویان به این محدوده، کم‌کم محله استاد یوسفی نیز شکل گرفت. این محله نامش را از استاد بزرگ ادبیات و پایه‌گذار مهم‌ترین پایگاه ادبی مشهد گرفته است.

دکتر غلامحسین یوسفی در بهمن۱۳۰۶ در مشهد متولد شد. او که دکترای زبان و ادبیات فارسی و همچنین کارشناسی حقوق قضایی داشت، سال ۱۳۳۴ دانشکده ادبیات در دانشگاه فردوسی مشهد را بنیان گذاشت و خودش نیز به تدریس تاریخ ادبیات در این دانشکده مشغول شد. وی همچنین مدیر تربیت معلم خراسان بود. این استاد بزرگ که متخصص تصحیح متون کهن بود، سال۱۳۶۹ و در ۶۳سالگی درگذشت و در حرم مطهر امام‌رضا (ع) به خاک سپرده شد.

سردیس استاد یوسفی اکنون در ابتدای بولوار استاد یوسفی، جلو ساختمان شهرداری منطقه ۱۰ قرار دارد. شباهت نام این محله به نام قدیم قاسم‌آباد نیز جالب توجه است. محدوده معروف به قاسم‌آباد در زمان نادرشاه، یوسفیه خوانده می‌شده است.

بنا به «کتاب جغرافیای تاریخی شهر مشهد»، نوشته مهدی سیدی، یکی از واقفان بزرگ شهر مشهد به‌نام یلداش‌بیک (فرزند حاجی امام‌ویردی کوزه‌کنانی) در سال ۱۱۵۸ قمری روستایی به‌نام یوسفیه را برای مصارف شب‌های احیای ماه رمضان و هزینه سوخت سالانه صحن مقدس و مسجد گوهرشاد وقف کرده است.

روستای یوسفیه و زمین‌های آن در محدوده منطقه ۱۰ قرار می‌گیرد، اما دست‌کم از نیمه دوم قرن سیزدهم قمری، روستای قاسم‌آباد در همان محل یوسفیه پیشین شهرت یافته است. ناصرالدین‌شاه نیز در سفر سال ۱۳۰۰ قمری‌اش به مشهد، هنگام خروج از دروازه ارگ به قصد ییلاقات طرقبه، از روستای قاسم‌آباد نام برده است.

بافت

محله استاد یوسفی ۱۰۸ هکتار وسعت دارد و حدود ۱۴ هزار نفر را در خود جای داده است. به‌طور متوسط در هر هکتار این محله ۱۳۱ نفر سکونت دارند که حدود دوبرابر میانگین شهری است. ۶۳ درصد مساحت محله استاد یوسفی را زمین‌های مسکونی تشکیل می‌دهند، بعد از آن کاربری آموزشی بیشترین مساحت محله را به خود اختصاص می‌دهد. حضور مغازه‌های تجاری نیز به‌ویژه در محدوده بولوار‌های شریعتی و شاهد مشهود است.

میانگین جمعیت خانوار ساکن در استاد یوسفی سه نفر و میزان باسوادی نزدیک به ۹۷ درصد است. گرچه گروه سنی ۲۵ تا ۳۰ سال بیشترین جمعیت محله استاد یوسفی را تشکیل می‌دهند، فراوانی حضور افراد ۳۵ تا ۶۰ ساله در این محله نسبت به بسیاری از محلات مشهد جالب توجه است که نشان‌دهنده حضور افراد قدیمی و احتمالا صاحب‌خانه در این محله است. هنوز بیشتر ساختمان‌های محله استاد یوسفی دوطبقه هستند، اما تعداد ساختمان‌های سه و چهارطبقه نیز در حال افزایش است.
دسترسی
هنوز از خطوط ریلی قطارشهری در محله استاد یوسفی خبری نیست، اما با تکمیل و افتتاح خط سه قطارشهری، دسترسی ساکنان این محله به ایستگاه‌ها امکان‌پذیر می‌شود. در محله استاد یوسفی، اگر از هر نقطه بخواهید خودتان را به ایستگاه اتوبوس برسانید، کافی است کمی بیشتر از یک‌دقیقه را در نظر بگیرید. میانگین فاصله مکانی برای رسیدن به نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس فقط ۱۲۴ متر است. دسترسی به بولوار‌های اندیشه، شاهد، ادیب و شریعتی از ویژگی‌های این محله محسوب می‌شود.

امکانات رفاهی و فرهنگی

• از ویژگی‌های محله استاد یوسفی، وجود دانشگاه آزاد اسلامی در این نقطه از شهر است که حضور پررنگ دانشجویان را به‌همراه دارد.
• مدارس سما وابسته به دانشگاه آزاد در این محله طرف‌داران خاص خودش را دارد. این محله به‌جز دو دبستان سما، سه دبستان دیگر نیز دارد.
• محله استاد یوسفی چهار مسجد دارد، دو مسجد موسی‌بن‌جعفر (ع) و المنتظر با مساحت ۱۸۰۰ مترمربع و قدمت زیاد، فضای فرهنگی و مذهبی محله استاد یوسفی را متفاوت‌تر و نیاز اهالی را برآورده کرده‌اند.
• پارک آبی معروف با نام «ایرانیان» در این محله قرار دارد که در جذب گردشگر از سراسر ایران بی‌تأثیر نیست.
• وجود چهار بوستان پامچال، پیچک، همیشه بهار و دانش در محله استاد یوسفی حال‌وهوای خوبی در میان خانواده‌ها و کودکان ایجاد کرده است.
• محله استاد یوسفی یکی از معدود محلات غرب مشهد است که چهار درمانگاه عمومی دارد.
• راسته تجاری بولوار شریعتی در محدوده محله استاد یوسفی مغازه‌های متنوعی از پوشاک و کفش تا لوازم خانگی دارد.
• بیشتر مغازه‌های راسته بولوار شاهد در این محله به فروش قطعات یدکی خودرو و املاکی اختصاص دارد.

حدود جغرافیایی

محله استاد یوسفی از سمت شرق به بولوار اندیشه، از شمال به بولوار شاهد، از غرب به بولوار ادیب نیشابوری و از جنوب به بولوار شریعتی محدود می‌شود. شش محله ایثارگران، حجاب، امامیه، رازی، شریعتی و شاهد در همسایگی «استاد یوسفی» قرار گرفته‌اند.